آیین عزاداری محرم یکی از کهن ترین آداب و سنت هاییست که از گذشته های دور تاکنون هر ساله با فرا رسیدن این ماه قمری، در گوشه و کنار ایران برگزار می شود. در اقصی نقاط ایران در شب اول محرم، جوان ترها با برافراشتن بیرق عزا شهرها را سیاه پوش می کنند و پیر غلامان امام حسین (ع) درب تکیه ها و هیات ها را به روی عزاداران سیدالشهدا می گشایند. سوگواری سالار شهیدان در استان لرستان حال و هوای دیگری دارد.
زیرا در این استان هنوز هم سنت های کهن با قدمت ۲۰۰ ساله نظیر کتل بندی، اجرای موسیقی سوزناک چمریانه (نوعی نوحه لری که با نوای نی همراه است)، چهل منبر و گل مالی پا بر جاست. اگرچه همه ی این آیین ها ارزش یکبار دیدن را دارند، اما از میان همه رسومات تنها آیین گل مالی به ثبت ملی رسیده است. به این بهانه در مجله تیک بان تصمیم گرفتیم شما را با این سنت کهن آشنا کنیم.
تاریخچه آیین گل مالی، از جنایت قابیل تا عزاداری سیدالشهدا
بر اساس آیه های کتاب تورات و انجیل، قدمت مراسم گل مالی به دوران هابیل و قابیل و استقرار اولین انسانها بر روی کره زمین بازمی گردد. به این گونه که پس از آن که قابیل ،فرزند بزرگتر آدم و حوا بر سر حسادت و طمع برادر کوچکترش را به قتل رسانده و با کمک زاغ حیله گر دفن نمود، بر سر و رویش گل مالید.
اما مورخان ایرانی بر این باورند که این آیین ریشه در تاریخ ایران باستان دارد. بنابر ابیات شاهنامه فردوسی، اهالی ایران زمین پس از مرگ پهلوان های بزرگ نظیر سهراب و سیاوش به نشانه سوگواری پیکر خود را به گل آغشته می کردند و آن را بر سر خود می مالیدند. در گذشته های نه چندان دور هم که پارچه سیاه به میزان بسیار اندک تولید می شد، مردم در مراسم ختم گوشه ی چادر خود را بریده و بر روی آن گل می گذاشتند.
سپس آن گل را به نشانه بازگشت انسان به خاک بر سر و شانه خود قرار می دادند. پس از ورود اسلام به ایران، مراسم گل مالی با عقاید مذهبی در هم آمیخت و تبدیل به مشهورترین آیین مذهبی در استان لرستان شد.
نحوه برگزاری آیین گل مالی
بر خلاف باور بسیاری از گردشگران، این مراسم تنها به یک روز محدود نمی شود و مراحل گوناگونی دارد. اولین مرحله این آیین که مصادف با روز هفتم محرم می باشد، تراش عباس نام دارد. در این روز مردان به حمام می روند و ریش و سبیل خود را می تراشند. آنها در روز هشتم روانه صحرا شده و جهت بر پایی آتش و تهیه غذای نذری هیزم جمع آوری می کنند. آبگوشت دو گوله دار معروف ترین و متداول ترین غذای نذری این خطه است که اهالی محل با مشارکت یکدیگر آن را می پزند.
ساخت حوضچه های گل به یاد حوضچه های خون در کربلا
در روز تاسوعا مردم با استفاده از آجر حوضچه هایی به شکل مربع و دایره در جلوی در خیمه ها و تکیه ها درست می کنند تا در روز عاشورا در آن گل بریزند. پس از انجام این تمهیدات، بالاخره روز موعود و قسمت اصلی مراسم فرا می رسد.
در صبح روز عاشورا عزاداران با کیسه های خاک بر روی دوش، راهی محل برگزاری مراسم گل مالی می شوند و خاکها را با آب و گلاب ترکیب می کنند. مردان پس از اقامه نماز ظهر عاشورا، کتف و شانه خود را گلی می کنند و بانوان به یاد مظلومیت حضرت زینب (س) با چادر در حوضچه های گلی نشسته و به صورت نمادین بر سر و صورت خود گل می کوبند. کودکان و افراد سالمند هم که امکان غلتیدن در این حوضچه را ندارند، کاسه ای از گل متبرک را جهت گل مالی با خود به خانه می آورند.
مراسم گل مالی به شرط بیمه حضرت ابوالفضل (ع)
انجام آیین گل مالی با نوحه خوانی به زبان لری و نواختن نی همراه است. در این نوحه مردم پیکر بی سر امام حسین (ع) را ستایش و از او حاجات خود را طلب می کنند. عده ای از اهالی لرستان پس از اتمام مراسم و بازگشت به خانه لباسهای گلی خود را به همان شکل تا سال بعد در کنج منزل نگه داری می کنند تا فرزندانشان از هر گونه بلا و بیماری به دور بماند.
مکان برگزاری مراسم گل مالی
این سنت کهن که بومیها آن را مراسم خره گیری می نامند ،در سراسر استان لرستان برگزار می شود. با این حال با شکوه ترین و شلوغ ترین مراسم گل مالی را می توان در شهرستان خرم آباد و کوهدشت تماشا کرد.
از همین رو شما با خرید بلیط قطار یا بلیط هواپیما تهران خرم آباد از سایت تیک بان، برترین عرضه کننده آنلاین بلیت سفر در کشور امکان حضور در این آیین کهن را خواهید داشت. البته جهت شرکت در مراسم خره گیری، پوشیدن لباس مشکی، رعایت حجاب و احترام به فرهنگ و آداب و رسوم لرهای مهمان نواز را به هیچ عنوان فراموش نکنید.
