نوروز جشن ملی و سر آغاز سال جدید برای ما ایرانی هاست. قدمت این جشن تاریخی به دوران ایران باستان بازمی گردد که بسیاری از کشورهای کنونی خاورمیانه نظیر جمهوری آذربایجان و تاجیکستان متعلق به ایران بودند. بنابراین در حال حاضر عید نوروز نه تنها در ایران، بلکه در کشورهای آسیای صغیر و فارسی زبان جهان نیز هر ساله جشن گرفته می شود.
با این حال اکثر ما از آداب و رسوم نوروزی هم زبان هایمان در سایر نقاط جهان بی خبریم. اما هزاران سال است که با نزدیک شدن به نخستین روز بهار شور و غوغای بسیاری در کوچه و خیابانهای تاجیکستان برپا می شود.
همین امر موجب شده که بسیاری از گردشگران سراسر جهان این کشور را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کنند. در مجله تیک بان قصد داریم شما را با آداب و رسوم نوروز در تاجیکستان آشنا کنیم.
تاجیکستان، بهترین مقصد سفر نورزی
این کشور به دلیل پشت سر گذاشتن تاریخ پر فراز و نشیب، استعمار توسط اتحاد جماهیر شوروی و جنگهای داخلی در حال حاضر از لحاظ شاخص های رشد و توسعه اقتصادی در وضعیت چندان مناسبی قرار ندارد.
با این حال مردم آن با احیا و حفظ سنتهای دیرینه خود توانسته اند به یکی از شادترین کشورهای آسیایی تبدیل شوند. بنابراین آنها با برگزاری جشن نوروز به مفصل ترین شکل ممکن سعی در حفظ پیوند با نیاکان خود را دارند. بنابراین شما با خرید بلیط هواپیما دوشنبه و سفر به پایتخت تاجیکستان سال نوی خود را با حال و هوا و روحیه بی نظیری شروع خواهید کرد.
آداب و رسوم نوروزی مشترک بین ایران و تاجیکستان
با توجه به اینکه تاریخ ایران و تاجیکستان با یکدیگر گره خورده، برخی از آداب و رسوم نوروز در این دو کشور با یکدیگر یکسان می باشد .از جمله مهم ترین و شاخص ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
خانه تکانی: بنابر رسم دیرینه تاجیک ها، در واپسین روزهای ماه حوت (اسفند ماه) خانوم خانه می بایست به نظافت و غبار روبی خانه و وسایل آن بپردازد. آنها در این روز پیش از طلوع آفتاب دو جاروی سرخ رنگ چوبی را به علامت انجام رسم خانه تکانی جلوی در اصلی خانه قرار می دهند. اگرچه در زمانهای نه چندان دور ،بانوان تاجیکی چوب مورد نیاز جهت ساخت جارو را در فصل پاییز از صحرا جمع آوری می کردند ،اما امروزه آن را از بهترین بازارهای تاجیکستان خریداری می کنند.
بعد از طلوع خورشید هر یک از اعضای خانواده تعدادی از وسایل شخصی خود را از خانه بیرون آورده وهمه درب و پنجره های منزل را جهت تهویه هوا و ورود نسیم نوروز باز می کنند. سپس در هنگام غروب که نظافت خانه تمام شد ،دربها را بسته و جارو را از دم در برمی دارند.
پوشیدن لباس نو: خریدن و پوشیدن لباسهای جدید یکی از کهن ترین آداب و رسوم نوروز در تاجیکستان و ایران می باشد که مردم این دو کشور به آن پایبند هستند. لباس های سنتی تاجیکی معمولا رنگهای شادتر و طرحهای متنوع تری نسبت به لباسهای ایرانی دارند. علاوه بر آن این لباسها برگرفته از طبیعت در فصل بهار و عمدتا به رنگ قرمز، سبز و صورتی هستند.
چهارشنبه سوری: مردم تاجیکستان نیز مانند ایرانیها در آخرین چهارشنبه سال گرد هم می آیند .البته آنها اعتقادات متفاوتی درباره این جشن که آن را چهارشنبه آخرون می نامند، دارند. تاجیک ها بر این باورند که خدا در طول سال ۱۲ هزار بلای آسمانی بر بندگانش نازل می کنند.
ولی ۹ هزار بلا از همه این بلایا در ماه اسفند بر سر مردم فرود می آید که تنها راه جلوگیری از آن برافروختن آتش برای نجات از تاریکی و بلایاست. از همین رو در این روز آنها دسته جمعی از روی آتش می پرند تا با نور آشتی کنند. همچنین دختران دم بخت در این ایام در سر گذرها و پیاده روها فال گوش می ایستند و اولین حرف رهگذران را به عنوان فال سالیانه خود تعبیر می کنند.
سمنو پزان: سمنو نه تنها در سفره هفت سین ایرانیان بلکه در بساط شب عید تاجیک ها نیز حضور دارد. مردم تاجیکستان سمنو را به دلیل برخورداری از گندم در ترکیبات خود، نماد برکت، فراوانی و رزق و روزی می دانند.
ولی هنگامی که وقت پختن سمنو از راه می رسد، مردها اجازه ایستادن در پای دیگ را ندارند. چون در باورهای سنتی زمین یک مادر است که در حین زایش و برکت بخشیدن به جهان در حضور مردها معذب می شود. به همین دلیل خانمها صبح روز سمنوپزان در منزل سالخورده ترین بانوی خانواده گرد هم می آیند و در حین پخت این دسر سالم و مقوی رقص و هلهله می کنند.
سفره هفت سین متفاوت در تاجیکستان
چیدن سفره هفت سین یکی از مهم ترین و اصلی ترین آداب ورسوم نوروز در تاجیکستان به شمار می رود. البته اجزای تشکیل دهنده سفره هفت سین تاجیکی را سمبوسه، اسپند، سبزی، سمنو، سیب، سبزه و سنجد تشکیل می دهد.
باید بدانید که تاجیک ها به هیچ عنوان ماهی زنده و تخم مرغ رنگی را بر روی سفره نوروزی خود نمی گذارند و به جای آن هفت میم آماده می کنند. هفت میم شامل ماهی سرخ کرده، میگو، مشک، می، میسه (گیاه کوهی بهاره)، موز و انواع میوه می شود. در برخی از روستاهای این کشور نیز علاوه بر اقلام ذکر شده، شهد، شکر، شیرینی، شمشاد و شمع نیز در سفره هفت سین یا هفت شین جایگاه ویژه ای دارد.
جشن نوروز همگانی، معروف ترین آداب و رسوم نوروز در تاجیکستان
تاجیک ها بر خلاف ایرانیان که سال نو را در چهار چوب خانه های خود جشن می گیرند، نوروز را به کوچه و خیابانها می کشانند. به گونه ای که در صبح اولین روز ماه حمل (فروردین) نوازندگان خیابانی با نواختن فلوت، دهل و سرنا مردم را از خواب بیدار می کنند و آوازه خوان ها در هر گوشه و کناری آوازهای نوروزی می خوانند.
همچنین در چنین روزی امام علی رحمان رییس جمهور وقت تاجیکستان برای سخنرانی در میدان اصلی شهر دوشنبه حضور می یابد و مردم را به جشن و شادی و احترام به سنتها می کند. وی نوروز را یک جشن ۳۰ روزه می داند که متعلق به همه مردم است. از همین رو در شهرهای سراسر این کشور به ویژه بدخشان و دوشنبه تا روز آخر فروردین ماه آذین بندی ها و تزیینات سنتی در خیابانها به چشم می خورند.
نوروز به سبک تاجیک ها، از بز کشی تا گل گردانی
آداب و رسوم نوروز در تاجیکستان با چاشنی هیجان و مسابقات ورزشی همراه است. از جمله معروف ترین مسابقات ورزشی می توان به مسابقه بز کشی اشاره کرد. در این مسابقه سوارکاران سعی می کنند لاشه بز یا گوساله تازه قربانی شده را در حین سوارکاری از دست یکدیگر بگیرند و خود را به مقصد برسانند.
سایر رقبا در طول بازی اجازه شلاق زدن به یکدیگر را دارند تا رقیب خود را از سر راه خود بردارند. اگرچه پس از تسلط روسیه بر تاجیکستان انجام این بازی ممنوع اعلام شد ولی در ایالتهای و روستاهای دور افتاده این کشور و سایر کشورهای آسیای صغیر همچون ترکمنستان و افغانستان مسابقات بزکشی همچنان ادامه دارد.
مراسم گل گردانی، زیباترین آداب و رسوم نوروز در تاجیکستان
تاجیک ها از سالیان دور تا به کنون در هنگام فرا رسیدن بهار جوان ترها را به دشت و صحرا می فرستادند تا گل های وحشی و رنگارنگ بچینند. سپس آنها با دسته گل به روستا و محله خود بازمی گردند و با تقدیم گل به اهالی دیار خود فرا رسیدن بهار را تبریک می گویند. همچنین بنا بر این رسم کودکی که در ماه اسفند اولین گل شکفته شده در صحرا را پیدا کند، از ریش سفید محل هدیه و عیدی ویژه دریافت می کند.
بهار مبارک، خوشمزه ترین رسم تاجیکی
سبزی پلو با ماهی معروف ترین و محبوب ترین غذای شب عید در کشور ماست ولی تاجیک ها در شب دوم سال نو با استفاده از کله پاچه و گندم غذای مخصوصی به نام باج را تهیه و بر سر سفره های خود سرو می کنند.
هنگامی که وقت صرف شام فرا می رسد، کوچک ترها به پشت بام خانه می روند و دستمال یا روسری بلندی را از بالای بام آویزان می کنند. سپس مرد و سرپرست خانواده در روسری چند سامانی (واحد پول تاجیکستان) در دستار می گذارد و آن را بالا می فرستد. بدینگونه کوچکترها شگون یا عیدی خود را از بزرگترها دریافت و برای صرف شام به پای سفره می آیند.
آیین جفت براران برای جذب ثروت در سال نو
هنگامی که ماه اسفند فرا می رسد، درختان و زمین به تدریج از خواب زمستانی بیدار می شوند. به همین جهت کشاورزان باید با شخم زدن ،زمین را برای کشت محصولات جدید آماده کنند اما آنها این کار طاقت فرسا را با اجرای آیین جفت براران، یکی از آداب و رسوم نوروز در تاجیکستان بر خود آسان می کنند. آنها اعضای خانواده را به مزرعه دعوت و با پلو و فطیر از آنها پذیرایی می کنند. بزرگترهای فامیل نیز پس از صرف غذا برای افزایش نعمت، برکت و محصول زمین در سال جدید شمسی دعا می خوانند.
گلگشت نوروزی
تاجیک ها نیز مانند ایرانیان در ایام نوروز به دید و بازدید اقوام می روند. با این تفاوت که آنها این کار را در قلب طبیعت انجام می دهند. این مراسم که گلگشت نوروزی نام دارد از جمله معروف ترین آداب و رسوم نوروز در تاجیکستان می باشد. به گونه ای که شما در پنج روز اول فروردین در بوستانهای تاجیکستان خانواده های تاجیکی را خواهید دید که با یکدیگر خوش و بش می کنند. در طول این ۵ روز مراسم های فرهنگی متنوعی در بوستانهای شهر دوشنبه اجرا می شود که شامل فستیوال غذاها و شیرینی های سنتی تاجیکستان، جنگ کبک ها، فستیوال رقص و موسیقی خیابانی، مسابقات کشتی و جنگ کبکها می شود.
مسابقه انتخاب ملکه، جذاب ترین آداب و رسوم نوروز در تاجیکستان
این رقابت زنانه زیباترین و چشم نواز ترین مسابقه ایست که در طول عمرتان خواهید دید. در این مسابقه دختران جوان با لباسهای محلی تاجیکی در خیابانهای بدخشان و دوشنبه با وسایل سفره هفت سین در دست می رقصند.
در شهرهای کوچکتر این دخترها از میان بازارهای نوروزی تاجیکستان با رقص عبور می کنند و هنر خود را به نمایش می گذارند. این برنامه توسط تلویزیون ملی پوشش داده می شود و داورها و مربیان هنرهای نمایشی برنده مسابقه را انتخاب و او را ملکه نوروز می نامند.
تور نوروزی ارزان تاجیکستان
آداب و رسوم نوروز در تاجیکستان از آنچه ما به وصفش پرداختیم، دیدنی تر و جذابتر هستند. همچنین به دلیل اینکه ایرانی ها جهت سفر به این کشور نیازی به ویزا ندارند، سفر به دوشنبه برای شما بی دغدغه خواهد بود. پس همین حالا با رزرو تور نوروزی تاجیکستان، سال نوی خود را به سبک تاجیکها آغاز کنید. زیرا بر اساس ضرب المثلی قدیمی، در صورت شروع سال نو با رقص و پایکوبی تا آخر سال غرق در جشن و شادی خواهید بود.
