کشور ایران، رنگین کمانی از اقوام را در خود جای داده است. به همین دلیل هر ساله در گوشه و کنار آن مراسم و آیین های متفاوتی برگزار می شود که هر یک از این مناسک متعلق به یک اقوم خاصی هستند. مراسم قالیشویان یکی از مشهورترین آیین های مذهبی در کشور می باشد که در سال ۲۰۱۲ توسط یونسکو به ثبت رسید. این مراسم تنها مناسب مذهبی تعیین شده بر اساس تقویم شمسی در ایران است که قدمت برگزاری آن به ۵۷ سال پس از هجرت پیامبر بازمی گردد.
ولی مردم متدین کاشان توانسته اند تاکنون این سنت را حفظ کنند. همین امر موجب شده که آوازه ی مراسم قالیشویان نه تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان بپیچد. در واقع این مراسم از جمله مهم ترین جاذبه های گردشگری این شهر است که گردشگران زیادی را به سوی خود می کشاند. ما نیز می توانید با تهیه بلیط قطار تهران کاشان به این شهر سفر کنید و از دیدنی های آن لذت ببرید.
در ادامه قصد داریم شما را با سیر تا پیاز این سنت کهن و ارزشمند آشنا کنیم.
تاریخچه مراسم قالیشویان
روایت های بسیاری درباره ی تاریخچه برگزاری این مراسم نقل می شود. عده ای از مورخان بر این باورند که بخشی از شیوه اجرای این مراسم برگرفته از مراسم سوگ سیاوش و بخش دیگر آن از آیین طلب باران در ایران باستان الهام گرفته شده است.
اما بنابر نقل کتب تاریخی پس از اسلام، مردم فین کاشان و چهل حصاران در سال ۱۱۳ هجری قمری که از ظلم حاکم زمانه به تنگ آمده بودند، نامه ای به سلطان علی بن محمد باقر (ع) فرزند امام محمد باقر (ع) ارسال کردند. آنها در این نامه از او درخواست کمک نمودند. سلطان علی هم برای نجات شیعیان این منطقه از جور و ستم، به فین کاشان می آید و در مسجد این منطقه مستقر می شود اما وی با فرا رسیدن تابستان جهت فرار از گرما به مشهد اردهال (روستایی در ۴۲ کیلومتری کاشان) کوچ کرد.
داستان شهادت امامزاده باقر، از محبوبیت تا توطئه قتل
پس از چند سال، سلطان علی به دلیل اقدامات سازنده و مردم داری، در میان اهالی به محبوبیت بسیاری دست یافت که این امر موجب حسادت و نفرت پراکنی حاکم کاشان شد. بنابراین این حاکم ظالم فرزند امام محمد باقر (ع) را با حیله و خدعه به امامزاده ای در بارکسرف دعوت می کند و وی را به قتل می رساند. البته خادمان سلطان علی پیش از شهادت او از این توطئه خبردار می شوند و به همراه مردم کاشان به سوی امامزاده بارکسرف می شتابند ولی متاسفانه آنها وقتی به این محل می رسند، با سر بریده سلطان محبوبشان مواجه می شوند. سپس پیکر مطهر ایشان را با جنگ و خونریزی بعد از ۲ روز از دست نشاندگان حکومت پس می گیرند و در تپه ای در مشهد اردهال دفن می کنند.
مراسم قالیشویان، تداوم نهضت عاشورا در مشهد اردهال
شهادت سلطان علی چنان تاثیر عمیقی بر مردم کاشان گذاشت که آنها تصمیم به برگزاری یادبود وی تا سالها پس از وقوع این حادثه گرفتند. در حقیقت شباهتهای بسیار بین نحوه شهادت امامزاده باقر و واقعه کربلا به چشم می خورد که به چند تا از آنها اشاره خواهیم کرد:
- هر دو شخصیت مذهبی و برجسته، به یک شیوه به شهادت رسیدند و برای سر مبارک آنها جایزه تعیین شد.
- اگرچه این دو بزرگوار در دوره های زمانی متفاوتی می زیستند اما هدف آنها برقراری عدالت و مبارزه با ظلم وستم بود.
- پیکر مطهر امام حسین توسط مردم کوفه و پیکر فرزند امام محمد باقر (ع) توسط مردم کاشان دفن شد و بعد از شهادت آنها قیام های مردمی خون خواهی به راه افتاد.
- گذر زمان تاثیری بر کمرنگ شدن این دو واقعه نداشته و مردم هنوز هم از واقعه کربلا و شهادت امامزاده باقر درس آزادگی و ظلم ستیزی می آموزند.
مراسم قالیشویان کی و کجا برگزار می شود؟
این مراسم هر ساله در دومین جمعه پاییز در روستای مشهد اردهال برگزار می گردد. این روستا یکی از خوش آب و هوا ترین توابع شهر کاشان است که به عنوان مهد فرش ایران نیز شناخته می شود. زیرا فرش و گلیم بافته شده در این منطقه کیفیت، طرحهای بسیار زیبا و شهرت جهانی دارند. به گونه ای که اهالی مشهد اردهال معتقدند که قالی های این روستا پس از شست و شو نو نوار می شوند. با توجه به اینکه این منطقه بسیار خوش آب و هواست، علاوه بر حضور در مراسم قالیشویان می توانید از اقامت در اقامتگاه های بوم گردی و شکم گردی در این مقصد گردشگری لذت ببرید.
جمعه جار، فراخوانی برای مراسم قالیشویان مشهد اردهال
البته دعوت به این مراسم از یک هفته پیش که مصادف با اولین جمعه پاییز است انجام می شود. این روز (جمعه جار) نام دارد، مردان روستا پس از تلاوت دعای ندبه و عطر افشانی گلزار شهدا، با چاوش خوانی (نوعی آواز سنتی) و افراشتن پرچم های سرخ و سیاه اهالی را به شرکت در مراسم سوگواری امامزاده باقر دعوت می کنند.
آنها در هنگام طلوع سپیده دم، راهپیمایی خود را از روستای خاوه آغاز می کنند و در هنگام غروب پس از عبور از وستاهای خاوه، ریجان، لاران، غیاث آباد به پابوسی بارگاه مطهر سلطان علی بن امام محمدباقر (ع) می روند. علاوه بر آن تعدادی از جارچیان هم برای دعوت از اهالی شهرهای اطراف، راهی فین، نطنز، اصفهان و بازار کاشان می شوند. در سالهای اخیر هم با توسعه پتانسیل های گردشگری زمان برگزاری این مراسم از طریق روزنامه های رسمی و مجلات گردشگری به مردم اعلام می گردد و برخی از آژانس های گردشگری در این بازه زمانی (تور قالیشویان مشهد اردهال) را برگزار می کنند.
آداب مراسم قالیشویان کاشان
این مراسم بخشهای مختلفی دارد و تاریخ برگزاری آن توسط ریش سفید روستای مشهد اردهال تعیین می شود. زیرا در صورتی که این مراسم با سایر آیین مذهبی مانند عاشورا، تاسوعا و اعیاد مذهبی تداخل زمانی پیدا کند، ریش سفید باید آن را به هفته قبل یا بعد از هفته دوم پاییز موکول کند. در جمعه قالی (روز برگزاری مراسم قالیشویان)، هموطنان ما از سراسر ایران در روستای مشهد اردهال گرد هم می آیند و در شبستان ها، حجره ها و صحن های آستانه امامزاده شاهزاده حسین روستای باری کرسب جهت تماشای مناسک قالیشویان مستقر می شوند.
یکی شدن پیر و جوان در کنار نهر شاهزاده حسین
در زمان آغاز مراسم مردان جوان روستای فین کوچک که پیراهن سیاه بر تن و چوب و چماق در دست دارند، در کنار نهر حیاط شاهزاده حسین گرد هم می آیند. کمی بعد پیرمردها و مردان روستای فین بزرگ به آنها می پیوندند و حرکت دسته جمعی دسته عزا به سوی بقعه امامزاده سلطان علی آغاز می شود. آنها با ذکر ندای (یاحسین) فاصله میان این دو امامزاده را می پیمایند و مسیل دره ۸۰ متری را شجاعانه زیر پا می گذارند.
روضه خوانی و مراسم تحویل قالی
دسته عزاداری پس از رسیدن به مرقد امامزاده سلطان علی، در صحن می نشینند و به ذکر مصیبت و روضه های جانسوز روضه خوان گوش فرا می دهند. بعد از پایان مراسم روضه، خادمان یک تخته فرش لوله شده از فرشهای امامزاده را که با پارچه سیاه پوشانده شده، بر روی شانه ی عزاداران می گذارند. در این قسمت از مراسم قالیشویان، جوانان یا حسین گویان و دوان دوان به سوی سرچشمه نهر امام حسین می شتابند تا قالی را بشویند. این حرکت تمثیلی از شستشوی پیکر بی جان فرزند امام محمد باقر (ع) پس از شهادتش در سال ۱۱۶ هجری قمری می باشد.
قالی زنی و لعن خوانی، از دیدنی ترین مناسک قالیشویان
اگر فیلمهای منتشر شده از مراسم قالیشویان را تماشا کرده باشید، حتما با آداب قالی زنی آشنایی دارید. در این بخش از مراسم مردها چوبهای خود را در هوا تکان می دهند و با نواختن ضربات حساب شده بر روی قالی خاک و گرد و غبار آن را می تکانند. سپس پیرمرد متدین و معتمدی از اهالی منطقه بر روی بلندی یا سکو می رود و عاملان شهادت شهدای کربلا و امامزاده باقر را لعن و نفرین می کند. عزاداران هم با او همراهی می کنند و صحنه ی پر شور و بی نظیری را خلق می کنند.
شستشوی نمادین قالی، قسمت نهایی مراسم قالیشویان
این مراسم در واقع نام خود را از قسمت شستن قالی گرفته است. در این بخش عزاداران چوبهای خود را در آب چشمه فرو می کنند و با تکان دادن چوب به قالی آب می پاشند.
بعد از آن قالی را در آب چشمه می شویند و غسل می دهند. مردهای جوان پس از پایان شست و شوی قالی آن را بر دوش می گذارند و به امامزاده سلطان علی می روند. آنها قالی تمیز را با تشریفات و احترام خاصی به بارگاه امامزاده می برند و به پیرترین خادم حرم تحویل می دهند. اکنون مراسم مذهبی به پایان رسیده و بانوان روستا با انواع غذاهای محلی نذری همچون قیمه ریزه، گندم پلو، کله جوش، آبگوشت لوبیا سفید و کله جوش از عزاداران در صحن امامزاده پذیرایی می کنند.
سایر جاذبه های گردشگری مشهد اردهال
پس از بازدید از مراسم قالی شویان، می توانید از سایر جاذبه های گردشگری مشهد اردهال دیدن کنید. مقبره سهراب سپهری، روستای غیاث آباد و کوه ها و قلعه های تاریخی اردهال دیدن کنید. همچنین به شما پیشنهاد می کنیم که با خرید بلیط پرواز کاشان از سامانه تیک بان برترین سایت عرضه کننده آنلاین بلیط در کشور، از جاذبه های گردشگری شهر گل و گلاب دیدن کنید و سپس در جمعه قالی خود را به روستای مشهد اردهال و مراسم قالی شویان برسانید. البته در طی انجام این مراسم حتما به عقاید دینی افراد محلی احترام بگذارید تا خاطرات به یاد ماندنی تری را خلق کنید.برای سفر به کاشان و شرکت در مراسم قالیشویی مشهد اردهال م یتوانید بلیط هواپیما اصفهان را از سایت تیک بان تهیه کنید.
