زنجان یکی از خوش آب و هواترین شهرهای ایران است که در ناحیه شمال غربی ایران قرار دارد. این شهر که قدمت آن به دوران ساسانیان بازمی گردد، با القاب بسیاری در میان گردشگران شناخته می شود. اگرچه عده ای از علاقمندان به تاریخ، فرهنگ، هنر و تمدن ایرانی این شهر را با نام کهن آن زنگان می شناسند، اما یونسکو این شهر را پایتخت صنایع دستی ایران نامیده است.
زیرا هنرمندان زنجانی از تبحر خاصی در همه شاخه های هنرهای دستی ایرانی از جمله ملیله کاری، چاقو سازی، مسگری، قالی بافی، فرش بافی، چارق دوزی و گیوه بافی برخوردارند. ولی در میان همه ی این دستسازه ها، ظروف مسی زنجان شهرت جهانی دارند.
در واقع این شهر با جای دادن بزرگ ترین بازار مسگرهای ایران در خود، لقب پایتخت صنایع دستی فلزی کشور را به خود اختصاص داده است. به گونه ای که هیچ گردشگری تا کنون نتوانسته دست خالی از بازار مسگرهای جهان بازگردد. به همین بهانه ما تصمیم داریم شما را در ادامه با این بازار جذاب و منحصر به فرد و چم و خم خرید ظروف مسی در بازار مسگرهای زنجان آشنا کنیم.
بازار مسگرهای زنجان کجاست؟
این بازار که میدان مسگرهای زنجان هم نامیده می شود، در مجموعه بازار قدیمی این شهر قرار دارد. بازار سنتی زنجان که با برخورداری از ۱۵ هکتار مساحت طویل ترین بازار سرپوشیده جهان به حساب می آید، به دو قسمت بازار بالا و پایین تقسیم شده است. از آنجایی که مسگری یکی از مشاغل اصلی و سنتی بسیاری از اهالی زنجان محسوب می شود، مسگران در هر دو قسمت بازار حضور پر رنگی دارند. بنابراین شما حتی با مشاهده عکس بازار مسگرهای زنجان متوجه جو رقابتی سنگین در این بازار خواهید شد.
بازار مسگران بالا
شما برای رفتن به بازار بالای مسگرها باید با تاکسی یا اتوبوس خود را به محله راه آهن و خیابان سعدی جنوبی برسانید. سپس از یکی از ۵۶ ورودی اصلی یا فرعی بازار وارد بازار بالا شوید و پس از عبور از مجموعه بازارهای قیصریه، از کاسبان محل دقیق راسته مسگران را بپرسید. با توجه به قرار گرفتن این راسته در امتداد سرای دخان، بخشی از دکانهای مسگری هم در این مکان قرار دارند. در این قسمت از بازار مسگرهای جهان ظروف و اقلام مسی به صورت کاملا آماده به شما عرضه می شوند و محصولات از تنوع بالایی برخوردارند. حجره داران بازار مسگرهای بالا معمولا کالاهای خود را از کارگاه های مس سازی که در اطراف این شهر مستقر شده اند، تامین می کنند.
البته در صورت تمایل می توانید سرویس مسی مورد نظر خود را در مشخصات و ابعاد دلخواهتان سفارش دهید و سر موعد مقرر تحویل بگیرید.
بازار مسگران پایین زنجان
این بازار در خیابان امام خمینی، نرسیده به چهار راه امام کبیر و در انتهای کوچه حاج شیخ علی نساج واقع شده است. در این قسمت از بازار مسگرهای زنجان که سه هزار متر مربع مساحت دارد، حدود ۶۰ کارگاه مس کاری و سفید کاری به چشم می خورد. بنابراین با سر زدن به بازار مسگران پایین زنجان شانس بازدید از این کارگاه ها از نزدیک را خواهید داشت. علاوه بر آن شما در این بازار می توانید پای صحبتهای شیرین و تجربیات کاری استادان مسگری بنشینید. البته از به همراه بردن کودکان و افراد سالمند به این مکان خودداری کنید. چون صدای چکش کاری ها و دم گرم کوره های مسگری ممکن است آنها را آزار دهد. همچنین در این مکان کارگاه های سفیدگری بسیاری قرار دارند که ظروف مسی کهنه و کدر شما را حتی از روز اول هم نو تر و درخشان تر می کنند.
از بازار مسگرها چی بخریم؟
اقلام مسی که در بازار مسگرهای زنجان یافت می شوند، بیشتر جنبه کاربردی و استفاده روزمره دارند. زیرا ظروف مسی از دوران حکومت سلجوقیان و اوج شکوفایی هنر مسگری در این شهر تا به امروز در مطبخ های اهالی زنجان همواره حضور داشته اند. با این حال در بازار بالای مسگرها می توان ظروف تزیینی مسی منقش به نقوش اسلیمی، ختایی، بته جقه و مناظر شکار حیوانات را یافت که این ظروف بیشتر به عنوان دکوری مورد استفاده قرار می گیرند. اما در حال حاضر اکثر گردشگران ترجیح می دهند که سراغ خرید سرویس های مسی آشپزی بروند که در پخت و سرو غذا کاربرد دارند. قابلمه مسی، سرویس پذیرایی، سرویس اردو خوری، ست شربت خوری، ست پارچ و لیوان و سماور مسی ذغالی از پر فروش ترین محصولات این بازار هستند که توریستها برای خرید آنها سر و دست می شکنند.
علاوه بر آن شما با قدم زدن در بازار مسگرهای زنجان با تعداد زیادی از بانوان پیر و جوان بومی این شهر روبرو خواهید شد که با دقت و وسواس خاصی به دنبال خرید سرویس مسی برای عروس هستند. زیرا بنابر رسم کهن زنجانی ها، اقلام مسی جز جدایی ناپذیری از جهیزیه نوعروسان به شمار می رود و بدون خرید آن نمی توان به خانه بخت رفت.
نحوه تشخیص اصل یا تقلبی بودن ظروف مسی
اگر چه ترکهای زنجان در سراسر ایران به پاکدستی و درستکاری شهرت دارند، ولی آشنایی با روشهای تشخیص ظروف مسی اصل و تقلبی پیش از رفتن به بازار مسگرهای زنجان امری ضروری به نظر می رسد. یکی از روشهای تضمینی تشخیص مس تقلبی و اصل ضربه زدن به آن است. ظروف مسی اصل بر خلاف تصور عوام، صدای چندان بلندی را در هنگام ضربه خوردن تولید نمی کند و صدای آن نرم و آهنگین است. ولی ظروف تقلبی که از سایر فلزات مانند آلمنیوم ساخته شده اند، در هنگام برخورد به زمین مانند طبل توخالی صدای بلند و مهیبی دارند.
توجه داشته باشید که ظروف مسی اصل به رنگ قرمز تیره مایل به قهوه ای دیده می شوند ولی ظروف برنجی دارای رگه های طلایی و وزن نسبتا سبک تر هستند. نکته ظریف دیگری که تنها هنرمندان و هنر دوستان از آن آگاهی دارند، دقت به نوع چکش کاری این ظروف است. همواره به یاد داشته باشید که محصولات مسی اصل چکش کاری ظریف و ضخامت یکسان و قالب منظمی دارند. اما ظروف آلمینیومی و برنجی ظاهر نسبتا زمختی دارند. حالا شما با دانستن این نکات و خرید بلیط قطار تهران زنجان می توانید با خرید هفت دست آفتابه و لگن از بازار مسگرهای زنجان، به سبک پدربزرگها و مادربزرگها زندگی کنید.
